El Tingo

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

El Tingo

La contaminación acuífera causada por los desechos tóxicos mineros ha transformado radicalmente el ecosistema regional, envenenando la tierra.

Autor – Giacomo Perna

[/vc_column_text][vc_column_text]Durante una de sus visitas a Macondo, Melquiades y sus gitanos les presentaron al pueblo lo que declamaron como la octava maravilla del mundo de los sabios alquimistas de Macedonia. Se trataba de un imán. A través de este artificio, José Arcadio Buendía esperaba poder desenterrar todo el oro de la tierra arrastrando simplemente sus lingotes por la aldea. Ojalá funcionara de verdad, pues el mundo se habría ahorrado siglos de contaminación causada por la explotación minera. Siendo así, puede que la vida de los habitantes del Tingo, hoy en día, fuera mejor.

La comunidad del Tingo, hoy en día, se encuentra sin agua. Es una situación muy controversial. Pese a que el área cuente con muchos manantiales y fuentes acuíferas, hoy en día cada arroyo o río del territorio se encuentra en un estado de contaminación crítico, según los datos recolectados durante investigaciones universitarias y los estudios llevados a cabo por CATAPA. La contaminación alcanzó un nivel exasperante: las plantas se queman debido a la excesiva acidez de las aguas.

La comunidad del Tingo nace como comunidad campesina. La economía local siempre se ha basado en la siembra y la ganadería. La situación actual impide que estas actividades puedan ser llevadas a cabo sin riesgos. Como consecuencia de la contaminación acuífera, aumentaron significativamente los casos de enfermedades, se rescontró la presencia de peligrosas cantidades de metales pesados en la sangre de los habitantes, y empezaron a surgir malformaciones jamás vistas antes en los animales recién nacidos. Y todo fue causado por la acción minera que afectó el territorio

[/vc_column_text][vc_single_image image=”20271″ img_size=”full” add_caption=”yes”][vc_column_text]

Cada fuente acuífera de la región está contaminada. La falta de recursos aflige el área. El desarrollo socioeconómico prometido por las empresas mineras nunca se materializó.

[/vc_column_text][vc_column_text]La historia minera de la región remanda a muchos años atrás. La zona había sido ya previamente afectada por la acción minera. Los pasivos ambientales de los proyectos mineros de antaño aún afligen el territorio, amenazando el bienestar de la flora y la fauna locales. Entre ellos, cabe mencionar el proyecto San Nicolás, empezado en 1972, cuyo vestigios representan una herida todavía abierta que escarmienta el medioambiente local.

Toda el área geográfica alrededor de las minas se encuentra seriamente afectada por las excavaciones y los tratamientos de los minerales. La razón principal es que los planes para minimizar y neutralizar los efectos de los desechos tóxicos no fueron – y, como reportan los comuneros, todavía no son – respectados y, hoy en día, los habitantes de la zona padecen escasez de recursos e ingresos, además de sufrir directamente los efectos nocivos de los residuos mineros.

[/vc_column_text][vc_single_image image=”20274″ img_size=”full” add_caption=”yes”][vc_column_text]La comunidad del Tingo se encuentra en el distrito de Hualgayoc, en la región de Cajamarca. El área es rica en materias primas y minerales, lo que no favorece el bienestar de las comunidades. De hecho, el Tingo se ubica entre dos proyectos mineros activos que influencian directamente el desarrollo de la vida en la comunidad: el proyecto Cerro Corona, empezado en 2005 por la empresa minera sudafricana Gold Fields, y el proyecto Tantahuatay, empezado por la empresa peruana Coimolache, afiliada a la empresa Buenaventura, también peruana, que descubrió la mina en 2010.

Dichas empresas se han asentado en el territorio para explotar las ingentes reservas minerales presentes en el subsuelo: oro, plata y cobre. En un principio, ambas compañías se instalaron prometiendo mejorías y desarrollo, firmaron convenios sociales y se empeñaron en impulsar el crecimiento socioeconómico del área. Lastimosamente, según los testimonios de los habitantes, no cumplieron con sus palabras.

Lo curioso es que en Perú existe una ley de cierre de minas. Según la disposición aprobada en 2003, el estado obliga las empresas propietarias de proyectos mineros a asegurar la salvaguardia del medioambiente y cesar su actividad en aquellos territorios donde la acción minera podría causar riesgos ambientales, pero ni el gobierno ni la empresas se han empeñado en respetar – y hacer respetar – susodicha ley.[/vc_column_text][vc_column_text]

El pasto se quema debido a la elevada acidez de las aguas. Personas y animales sufren enfermedades causadas por la contaminación ambiental de las minas.

[/vc_column_text][vc_column_text]Cabe mencionar también que la región es sujeta a épocas de fuertes lluvias. Durante varias ocasiones estas lluvias han hecho que los rebalses desborden, reversando todos los relaves de las empresas mineras en los pastos y las cuencas acuíferas, generando consecuencias catastróficas. Un caso muy noto es el de Diciembre 2018, donde un derrame de relaves causó la muerte de todos los 17,000 ejemplares de truchas de la piscigranja ‘La trucha de oro’.[/vc_column_text][vc_raw_html]JTNDaWZyYW1lJTIwc3JjJTNEJTIyaHR0cHMlM0ElMkYlMkZ3d3cuZmFjZWJvb2suY29tJTJGcGx1Z2lucyUyRnZpZGVvLnBocCUzRmhlaWdodCUzRDMxNCUyNmhyZWYlM0RodHRwcyUyNTNBJTI1MkYlMjUyRnd3dy5mYWNlYm9vay5jb20lMjUyRjM4ODY3OTE3NDU0OTY5OCUyNTJGdmlkZW9zJTI1MkYxOTY3MzAxMDQ2MTU0MzklMjUyRiUyNnNob3dfdGV4dCUzRGZhbHNlJTI2d2lkdGglM0Q1OTAlMjIlMjB3aWR0aCUzRCUyMjU5MCUyMiUyMGhlaWdodCUzRCUyMjMxNCUyMiUyMHN0eWxlJTNEJTIyYm9yZGVyJTNBbm9uZSUzQm92ZXJmbG93JTNBaGlkZGVuJTIyJTIwc2Nyb2xsaW5nJTNEJTIybm8lMjIlMjBmcmFtZWJvcmRlciUzRCUyMjAlMjIlMjBhbGxvd2Z1bGxzY3JlZW4lM0QlMjJ0cnVlJTIyJTIwYWxsb3clM0QlMjJhdXRvcGxheSUzQiUyMGNsaXBib2FyZC13cml0ZSUzQiUyMGVuY3J5cHRlZC1tZWRpYSUzQiUyMHBpY3R1cmUtaW4tcGljdHVyZSUzQiUyMHdlYi1zaGFyZSUyMiUyMGFsbG93RnVsbFNjcmVlbiUzRCUyMnRydWUlMjIlM0UlM0MlMkZpZnJhbWUlM0UlMEElMEElMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMjAlMEElMEElMEFWaWRlbyUyMHJlcG9ydGFqZSUyMGRlbCUyMGRlcnJhbWUlMjBkZSUyMHJlbGF2ZXMlMjBvY3VycmlkbyUyMGVuJTIwMjAxOC4lMjBBJTIwcGVzYXIlMjBkZSUyMGxhcyUyMGRlbnVuY2lhcyUyMGluc3RhZGFzJTIwcG9yJTIwbGElMjBjb211bmlkYWQlMjBsb2NhbCUyQyUyMGxhJTIwZW1wcmVzYSUyMEdvbGQlMjBGaWVsZHMlMjBjYWxpZmljJUMzJUIzJTIwZWwlMjBldmVudG8lMjBjb21vJTIwdW4lMjBhY2NpZGVudGUuJTIwJUMyJUE5JTIwQmFtYmFtYXJjYSUyMFRlbGV2aXNpJUMzJUIzbiUyMCUwQSUwQQ==[/vc_raw_html][vc_column_text]El problema no sólo afecta la zona del Tingo. Los arroyos que cruzan el territorio desembocan en otros ríos. Entre ellos, el río Tingo-Maygasbamba, que desemboca en el río Amazonas para luego cruzar el continente hasta el Atlántico, transportando sus venenos por miles de kilómetros.

Por lo que concierne el lado económico, tampoco la promesas hechas por Coimolache y Gold Fields parece que fueron cumplidas. Según los habitantes locales, los acuerdos estipulados no fueron respetados. A pesar de la promesa de no llevar foráneos en la región, muy pronto las compañías empezaron a contractar extranjeros para trabajar en las minas. Además, los trabajadores locales sufrieron muchas veces violaciones de sus derechos laborales: despedir un obrero autóctono parece muchos más simple que echar un extranjero. Además, no se impulsó el crecimiento de la comunidad y no se aportaron mejorías a las carreteras, que se encuentran en estados críticos. También la arquitectura local padece los estragos de la explotación minera. Las excavaciones para expandir las minas se llevan a cabo a través de continuas detonaciones, que afectan las viviendas comunitarias. Como resultado, grietas y rayaduras pueblan las paredes de muchísimas casas, poniendo en riesgo la estabilidad estructural de los hogares.[/vc_column_text][vc_column_text]

 El crecimiento local no ha sido impulsado. La presencia minera causó conflictos y tensiones.

[/vc_column_text][vc_single_image image=”20277″ img_size=”full” add_caption=”yes”][vc_column_text]La comunidad local intenta resistir frente a las injusticias perpetuadas. De ahí las tenciones sociales que han afectado el territorio desde 2008. En efecto, la gente del Tingo se ha levantado contra la servidumbre minera y la explotación. Manifestaciones y huelgas se han sucedido a lo largo de los años, demostrando el compromiso de la comunidad local en defender sus tierras y aguas.

El pueblo se organizó de manera autónoma y pidió ayuda para publicitar la lucha y ser finalmente escuchado. CATAPA se involucró activamente en el territorio junto a su aliado Grufides, conduciendo decenas de entrevistas y recolectando muestras de agua de las fuentes. Las pruebas demostraron el alto nivel de contaminación de los ríos y arroyos que cruzan el área. La contaminación ha llegado a niveles exasperantes: es así de alta que las plantas se queman debido al exceso de ácido presente en las aguas. A través de las entrevistas recolectadas, se produjo un documental de denuncia para viralizar el caso del Tingo. Además de esto, un webinar y una campaña en las redes sociales fueron organizadas para viralizar la situación. Hoy en día, los abogados de Grufides siguen luchando al lado de los abogados de la comunidad para aportar apoyo a la causa y encontrar justicia.

La del Tingo es una historia de promesas no cumplidas y abusos. La presión de la economía central está impulsando el desarrollo del subdesarrollo en la región, relegando la comunidad a una situación de dependencia irreversible. El área se ha convertido en un oasis para la extracción minera, locus amenus donde el occidente encontró la respuestas a sus demandas expansionistas. Cuesta creer que semejantes abusos se lleven a cabo en el día de hoy. La situación en la que se encuentran los habitantes del Tingo hoy en día es intolerable, y el objetivo de CATAPA, junto a sus aliados y la comunidad, es de llevar justicia a un pueblo que por décadas sufrió los estragos del despojo.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

El Tingo

[vc_row][vc_column][vc_column_text]

El Tingo

Mijnafval heeft watervervuiling en bodemverontreiniging veroorzaakt waardoor het lokale ecosysteem van el Tingo ingrijpend is aangetast.

Auteur – Giacomo Perna

[/vc_column_text][vc_column_text]Tijdens een van hun bezoeken aan de bevolking van Macondo stelden Melquíades en zijn zigeuners het achtste wereldwonder voor van de wijze alchemisten uit Macedonië: een magneet. Met dit werktuig wou José Arcadio Buendía al het goud opgraven uit de aarde door de staven door het dorp te sleuren. Als dit idee uit het boek ‘Honderd jaar eenzaamheid’ van Gabriel García Márquez echt gewerkt had, zou de wereld bespaard zijn gebleven van eeuwen aan mijnbouwvervuiling. Had de uitvinding gewerkt, dan zagen de levens van de El Tingo gemeenschap er vandaag de dag misschien wel beter uit.

De gemeenschap van El Tingo zit momenteel zonder water. Het gebied telt veel waterbronnen, maar onderzoek van de Peruviaanse universiteit César Vallejo en studies van CATAPA hebben aangetoond dat elke rivier en beek in de regio zich in een kritieke staat van verontreiniging bevindt. De vervuiling heeft zo een onthutsende proporties aangenomen dat planten zelfs verschroeien door de te hoge zuurtegraad van het water.

De El Tingo gemeenschap is ontstaan als een plattelandsgemeenschap. De lokale economie steunde steeds op landbouw en veeteelt. Door de huidige situatie kunnen de bewoners hun activiteiten echter niet uitvoeren zonder risico’s. Door de watervervuiling zijn er significant meer ziektegevallen vastgesteld, er zijn hoge metaalconcentraties aanwezig in het bloed van bewoners en bij pasgeboren dieren worden nooit eerder geziene misvormingen waargenomen; allemaal gevolgen van de mijnbouw in de regio.[/vc_column_text][vc_single_image image=”20141″ img_size=”full” add_caption=”yes”][vc_column_text]

Elke waterbron in de regio is verontreinigd. Een gebrek aan inkomen en een tekort aan middelen treffen het gebied. De socio-economische vooruitgang die de mijnbedrijven beloofden, werd niet waargemaakt.

[/vc_column_text][vc_column_text]De geschiedenis van de mijnbouw in de El Tingo regio gaat al jaren terug want de regio werd vroeger ook al getroffen door mijnbouwactiviteiten. De schade veroorzaakt door eerdere milieunalatigheden van mijnbouwprojecten is nog altijd aanwezig in de regio en vormt nog steeds een bedreiging voor de lokale fauna en flora. Een van die projecten is het San Nicolás project dat werd opgestart in 1972 en nog steeds zijn sporen nalaat in het lokale leefmilieu.

De volledige regio werd erg getroffen door opgravingen en mineraalverwerking. Het grootste probleem is dat de plannen om de impact van het giftig mijnafval te minimaliseren en neutraliseren niet werden –en volgens de lokale gemeenschap nog steeds niet worden– gerespecteerd. Vandaag krijgen de inwoners van de streek niet alleen te kampen met een tekort aan middelen en inkomen, ze lijden ook rechtstreeks onder de schadelijke gevolgen van mijnbouwafval.[/vc_column_text][vc_single_image image=”20147″ img_size=”full” add_caption=”yes”][vc_column_text] 

De El Tingo gemeenschap is gelegen in het Hualgayoc-district in de Cajamarca regio. Het gebied is rijk aan grondstoffen en mineralen wat ten nadele gaat van het welzijn van de gemeenschap. El Tingo is namelijk gelegen tussen twee actieve mijnprojecten die de ontwikkeling van het gemeenschapsleven rechtstreeks beïnvloeden. Enerzijds is er het project van Cerro Corona dat werd opgestart in 2005 door het Zuid-Afrikaans mijnbedrijf Gold Fields. Anderzijds is er het Tantahuatay project, opgestart door het Peruviaanse bedrijf Coimolache dat aangesloten is bij Buenaventura, het bedrijf dat de mijn in 2010 ontdekte.

Beide bedrijven hebben zich in het gebied gevestigd om de grote mineraalreserves van goud, zilver en koper uit de ondergrond te ontginnen. Aanvankelijk beloofden de twee bedrijven verbeteringen en ontwikkeling. Ze ondertekenden sociale akkoorden en stemden toe sociaaleconomische groei te promoten. Desondanks melden de bewoners dat de bedrijven hun beloftes niet zijn nagekomen.

Opvallend is dat Peru een ‘mijnsluitingswet’ heeft sinds 2003. Volgens die wet worden bedrijven met mijnprojecten door de overheid verplicht om de bescherming van het milieu te garanderen en activiteiten te stoppen in gebieden waar mijnbouw schade kan toebrengen aan het milieu. Niettemin maken noch de regering, noch de bedrijven een inspanning om deze wetten te respecteren en af te dwingen. [/vc_column_text][vc_column_text]

De grasvelden verschroeien door de hoge zuurtegraad van het water. Mens en dier lijden aan ziektes door de milieuverontreiniging veroorzaakt door de mijnbouw.

[/vc_column_text][vc_column_text]Het is ook belangrijk te weten dat de regio te kampen krijgt met periodes van zware regenval. Meerdere keren heeft hevige neerslag er voor gezorgd dat de stuwdammen overstromen waardoor mijnafval in de weilanden en in het waterbekken rondom terechtkomt met de daarbij horende catastrofale gevolgen. Een berucht voorbeeld is de gebeurtenis in december 2018 waarbij een lek van residuen de dood veroorzaakte van 17 000 forellen in de viskwekerij ‘La trucha de oro’.[/vc_column_text][vc_raw_html]PGlmcmFtZSBzdHlsZT0iYm9yZGVyOiBub25lOyBvdmVyZmxvdzogaGlkZGVuOyIgc3JjPSJodHRwczovL3d3dy5mYWNlYm9vay5jb20vcGx1Z2lucy92aWRlby5waHA/aGVpZ2h0PTMxNCZhbXA7aHJlZj1odHRwcyUzQSUyRiUyRnd3dy5mYWNlYm9vay5jb20lMkYzODg2NzkxNzQ1NDk2OTglMkZ2aWRlb3MlMkYxOTY3MzAxMDQ2MTU0MzklMkYmYW1wO3Nob3dfdGV4dD1mYWxzZSZhbXA7d2lkdGg9NTkwIiB3aWR0aD0iNTkwIiBoZWlnaHQ9IjMxNCIgZnJhbWVib3JkZXI9IjAiIHNjcm9sbGluZz0ibm8iIGFsbG93ZnVsbHNjcmVlbj0iYWxsb3dmdWxsc2NyZWVuIj48L2lmcmFtZT4NCg0KPHNwYW4gc3R5bGU9ImZvbnQtd2VpZ2h0OiA0MDA7Ij5WaWRlb3ZlcnNsYWcgb3ZlciBoZXQgbGVrIGluIDIwMTguIE9uZGFua3MgZGUga2xhY2h0ZW4gdmFuIGRlIGxva2FsZSBnZW1lZW5zY2hhcCwgYmV3ZWVyZGUgaGV0IGJlZHJpamYgR29sZCBGaWVsZHMgZGF0IGhldCBlZW4gb25nZWx1ayB3YXMuIDwvc3Bhbj7CqSBCYW1iYW1hcmNhIFRlbGV2aXNpw7Nu[/vc_raw_html][vc_column_text]De vervuiling treft niet enkel het El Tingo gebied. De waterwegen die het gebied doorkruisen, vloeien verder in andere rivieren. Een van die rivieren is de El Tingo-Maygasbamba rivier. Die vloeit uiteindelijk samen met de Amazonerivier en doorkruist vervolgens het gehele continent tot in de Atlantische oceaan. Tijdens die tocht draagt de rivier de gevaarlijke stoffen duizenden kilometers met zich mee.

Wat de economische voordelen betreft, hebben zowel Coimolache als Gold Fields zich niet aan hun beloftes gehouden. Volgens de gemeenschap werden de vooraf opgestelde overeenkomsten niet gerespecteerd. Ondanks hun belofte geen buitenlanders naar de regio te brengen, zijn de bedrijven toch begonnen met buitenstaanders aan te werven om in de mijnen te werken. Bovendien werden de arbeidsrechten van lokale arbeiders vaak geschonden. Het blijkt namelijk veel gemakkelijker om een lokale werknemer te ontslaan dan een buitenlander. Verder werden ook de beloftes van welvaart niet waargemaakt. Zo werden de wegen, die in een erbarmelijke staat zijn, niet hersteld. Zelfs de lokale architectuur lijdt onder de mijnbouw. Graafwerkzaamheden om de mijn uit te breiden worden voortdurend uitgevoerd aan de hand van ontploffingen in El Tingo. Daardoor wordt na verloop van tijd de staat van de huizen aangetast. De muren van huizen zitten vol met barsten en scheuren waardoor de stabiliteit van de gebouwen in het gedrang komt.[/vc_column_text][vc_column_text]

De lokale welvaart is er niet op vooruit gegaan en de aanwezigheid van mijnbouw heeft conflicten en sociale spanningen teweeggebracht.

[/vc_column_text][vc_single_image image=”20154″ img_size=”full” add_caption=”yes”][vc_column_text]De plaatselijke gemeenschap probeert zich te verzetten tegen de voortdurende onrechtvaardigheden. Vandaar dat ook sociale spanningen het gebied teisteren sinds 2008. De bevolking van El Tingo is zelfs in opstand gekomen tegen de erfdienstbaarheid van de mijn en de uitbuiting. De verschillende protesten en stakingen van de afgelopen jaren tonen de toewijding van de lokale gemeenschap om hun land en water te beschermen.

De bevolking heeft zich autonoom georganiseerd in de strijd tegen de mijnindustrie, maar vroeg bijstand om hun strijd kenbaar te maken aan de rest van de wereld. Daarom heeft CATAPA zich samen met de partner Grufides geëngageerd in het gebied. Er werden tientallen interviews afgenomen en ze verzamelden waterstalen van de waterbronnen. De tests toonden aan dat de rivieren en beken die het gebied doorkruisen zwaar vervuild zijn. Het water is in zo een erbarmelijke staat dat planten verschroeien door de te hoge zuurtegraad. Aan de hand van de interviews werd ook een documentaire gemaakt over de zaak van El Tingo om zo een stem te geven aan de lokale gemeenschap. Daarnaast werd ook een webinar en een campagne op sociale media georganiseerd. Tot op heden strijden de advocaten van Grufides aan de zijde van de advocaten uit de gemeenschap om de zaak te steunen en rechtvaardigheid te brengen voor de bevolking.

Het verhaal van El Tingo is er een van onvervulde beloftes en misbruik. De druk van de centrale economie drijft de ontwikkeling van onderontwikkeling in de regio aan waardoor de gemeenschap in een situatie van onomkeerbare afhankelijkheid terechtkomt. Het gebied is een oase voor mijnextractie geworden, een locus amoenus waar het Westen een oplossing vond voor zijn expansiedrang. Het is moeilijk te geloven dat zo’n misbruik tot op heden nog plaatsvindt. De situatie waar de bevolking van El Tingo zich nu in bevindt, is ontoelaatbaar en het doel van CATAPA is om samen met medestanders en de gemeenschap rechtvaardigheid te brengen voor de mensen die al tientallen jaren lijden onder de verwoestende impact van onteigening.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

Leave a Comment

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Scroll to Top